Trả lời: Đây là hai bệnh hoàn toàn khác nhau. Cúm do virus Influenza gây ra, khởi phát đột ngột với sốt cao, đau nhức cơ thể dữ dội và có thể gây biến chứng nặng. Cảm lạnh do nhiều loại virus khác (chủ yếu là Rhinovirus), triệu chứng nhẹ hơn, từ từ và chủ yếu ở đường hô hấp trên như sổ mũi, nghẹt mũi. Vắc-xin cúm chỉ phòng được bệnh cúm, không phòng được cảm lạnh.

Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT.

Trả lời:Cúm không chỉ gây triệu chứng hô hấp mà còn kích hoạt một phản ứng viêm toàn thân, tạo ra “hiệu ứng domino” làm trầm trọng các bệnh nền sẵn có. Nó làm tăng đáng kể nguy cơ bị đột quỵ (gấp 8 lần), suy tim (gấp 10 lần), nhồi máu cơ tim, và các đợt cấp của bệnh hen, COPD. Đây mới là gánh nặng thực sự và là nguyên nhân chính gây nhập viện và tử vong.

Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Vaccine cúm giá trị bảo vệ kép cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng” (PGS.TS.BS. Cao Hữu Nghĩa); Bài trình bày “Gánh nặng cúm mùa và dữ liệu của vắc-xin cúm mùa bất hoạt dạng mảnh” (PGS.TS Lê Thị Thanh Xuân).

Trả lời: Virus cúm biến đổi liên tục qua hai cơ chế:

• Trôi dạt kháng nguyên (Antigenic Drift):Là những thay đổi nhỏ, xảy ra hàng năm, khiến vắc-xin cúm cần được cập nhật thường xuyên. Đây là nguyên nhân gây ra cúm mùa.
• Dịch chuyển kháng nguyên (Antigenic Shift): Là sự thay đổi lớn, đột ngột, khi một chủng virus cúm mới từ động vật có khả năng lây sang người. Vì con người có rất ít hoặc không có miễn dịch, virus dễ dàng lây lan và tạo thành đại dịch.

Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Chẩn đoán và điều trị bệnh cúm mùa” (TS.BS. Nguyễn Thị Thủy Ngân); Plotkin’s Vaccines, Chapter 33: Inactivated and Recombinant Influenza Vaccines.

Trả lời: Theo Bộ Y tế và WHO, các nhóm nguy cơ cao bao gồm:

• Phụ nữ mang thai (đặc biệt 3 tháng cuối) hoặc mới sinh 2 tuần.
• Trẻ em dưới 5 tuổi (đặc biệt dưới 2 tuổi).
• Người cao tuổi (trên 65 tuổi).
• Người có bệnh nền mạn tính (tim mạch, phổi, thận, tiểu đường…).
• Người bị suy giảm miễn dịch.

Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ”.

Trả lời: Cả ba đều là virus gây bệnh đường hô hấp, có chung đường lây, triệu chứng ban đầu tương tự và cùng nhắm đến các nhóm nguy cơ cao (người già, người có bệnh nền). Trong mùa dịch, ba virus này có thể cùng lưu hành, gây ra gánh nặng “bộ ba” cho hệ thống y tế. Chẩn đoán phân biệt chính xác nhất cần dựa vào xét nghiệm Multiplex-PCR.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Chẩn đoán và điều trị bệnh cúm mùa” (TS.BS. Nguyễn Thị Thủy Ngân); Plotkin’s Vaccines, Chapter 17 & 52.

Trả lời: Châu Á có mật độ dân số cao, sự giao thoa lớn giữa người và động vật (gia cầm, lợn), tạo điều kiện lý tưởng cho virus cúm tái tổ hợp và tạo ra các chủng mới có khả năng gây đại dịch. Lịch sử đã cho thấy nhiều đại dịch cúm có nguồn gốc từ khu vực này.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Chẩn đoán và điều trị bệnh cúm mùa” (TS.BS. Nguyễn Thị Thủy Ngân).

Trả lời: Bệnh cúm khởi phát đột ngột với sốt cao (38-40°C), ớn lạnh, đau đầu dữ dội, đau nhức cơ bắp toàn thân, mệt mỏi kiệt sức. Các triệu chứng hô hấp như ho khan, đau họng thường đi kèm. Ở trẻ em có thể có thêm triệu chứng tiêu hóa như nôn, tiêu chảy.
Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ”.

Trả lời: Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm: khó thở, thở nhanh, đau tức ngực, chóng mặt, lú lẫn, co giật, hoặc sốt cao kéo dài không hạ. Ở trẻ em, cần chú ý thêm các dấu hiệu như thở co kéo lồng ngực, li bì, bỏ bú, da tím tái.
Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; Bài trình bày “Chẩn đoán và điều trị bệnh cúm mùa” (TS.BS. Nguyễn Thị Thủy Ngân).

Trả lời: Chẩn đoán xác định phải dựa vào xét nghiệm vi sinh. RT-PCR là “tiêu chuẩn vàng” với độ nhạy và độ đặc hiệu cao, có thể xác định được type và subtype virus. Test nhanh kháng nguyên cho kết quả nhanh nhưng độ nhạy thấp hơn, hữu ích cho việc sàng lọc ban đầu.
Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; WHO Clinical practice guidelines for influenza (2024).

Trả lời: Phụ nữ mang thai có triệu chứng cúm tương tự người bình thường nhưng nguy cơ diễn biến nặng và gặp biến chứng cao hơn nhiều (nguy cơ nhập viện tăng 2,4 lần). Nguyên nhân là do những thay đổi sinh lý tự nhiên trong thai kỳ: hệ miễn dịch bị điều chỉnh để không đào thải thai nhi, dung tích phổi giảm, và hệ tim mạch phải hoạt động nhiều hơn.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ” (phần trả lời của TS.BS. Lê Quang Thanh).

Trả lời: Không. Kháng sinh chỉ có tác dụng với vi khuẩn, trong khi cúm là bệnh do virus. Việc lạm dụng kháng sinh không những không hiệu quả mà còn gây ra tình trạng kháng thuốc. Kháng sinh chỉ được sử dụng khi có bằng chứng về biến chứng bội nhiễm vi khuẩn và phải do bác sĩ chỉ định.
Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; WHO Clinical practice guidelines for influenza (2024).

Trả lời: Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, các thuốc kháng virus chính gồm:

• Oseltamivir:Dạng uống, là lựa chọn đầu tay.
• Zanamivir:Dạng hít, chỉ dùng cho người không có bệnh hô hấp nặng.
• Baloxavir marboxil: Dạng uống, chỉ dùng một liều duy nhất.

Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT.

Trả lời: Thuốc kháng virus được chỉ định cho các trường hợp cúm nặng (nhập viện) hoặc cúm nhẹ ở những người có yếu tố nguy cơ cao (xem câu 4). Thuốc hiệu quả nhất khi được dùng càng sớm càng tốt, lý tưởng là trong vòng 48 giờ đầu tiên.
Tài liệu tham khảo: Quyết định 1840/QĐ-BYT; WHO Clinical practice guidelines for influenza (2024).

Trả lời: Biến chứng phổ biến và nguy hiểm nhất là viêm phổi, có thể do chính virus cúm hoặc do bội nhiễm vi khuẩn (đặc biệt là phế cầu). Ngoài ra, các biến chứng tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Phòng ngừa Cúm mùa ở người cao tuổi và người có bệnh nền mạn tính”; WHO “Considerations for pneumococcal vaccination in older adults”.

Trả lời: Mẹ bầu bị cúm có nguy cơ nhập viện cao, tử vong cao hơn. Đối với thai nhi, cúm làm tăng nguy cơ sinh non, thai chết lưu, và trẻ sơ sinh nhẹ cân.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ” (phần trả lời của TS.BS. Lê Quang Thanh).

Trả lời: Có hai lý do chính:

• Virus cúm biến đổi liên tục:Các chủng virus cúm lưu hành thay đổi mỗi năm, vì vậy thành phần trong vắc-xin cũng phải được cập nhật hàng năm để phù hợp.
• Miễn dịch suy giảm: Kháng thể bảo vệ do vắc-xin tạo ra sẽ giảm dần theo thời gian và có thể không đủ để bảo vệ trong mùa cúm năm sau.

Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Những câu hỏi thường gặp về tiêm phòng cúm” (PGS.TS. Phạm Quang Thái); WHO Position Paper (May 2022).

Trả lời: Không. Các loại vắc-xin cúm đang lưu hành tại Việt Nam đều là vắc-xin bất hoạt, chỉ chứa các thành phần đã chết hoặc một phần kháng nguyên của virus, hoàn toàn không có khả năng gây bệnh. Cảm giác mệt mỏi, sốt nhẹ sau tiêm là phản ứng bình thường của hệ miễn dịch.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Kinh nghiệm 40 năm vaccine cúm tiểu đơn vị” (PGS.TS. Phạm Quang Thái); Tờ thông tin sản phẩm các loại vắc-xin.

Trả lời: Vắc-xin cúm được phân loại theo nhiều cách:

• Theo công nghệ:Vắc-xin dạng mảnh (chứa các mảnh vỡ của virus) và vắc-xin tiểu đơn vị (chỉ chứa kháng nguyên bề mặt tinh chế HA, NA). Vắc-xin tiểu đơn vị thường có tính an toàn cao hơn, ít gây tác dụng phụ hơn.
• Theo số lượng chủng:Vắc-xin tam giá (3 chủng) và vắc-xin tứ giá (4 chủng, bảo vệ rộng hơn).
• Theo liều lượng: Vắc-xin liều chuẩn và vắc-xin liều cao (dành cho người cao tuổi).

Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Kế hoạch sử dụng vắc xin cúm mùa tại Việt Nam” (PGS.TS. Phạm Quang Thái); Plotkin’s Vaccines, Chapter 33.

Trả lời:

• Trẻ từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi (lần đầu tiêm):Tiêm 2 mũi cách nhau ít nhất 4 tuần, sau đó tiêm nhắc 1 mũi hàng năm.
• Trẻ từ 9 tuổi trở lên và người lớn:Tiêm 1 mũi duy nhất hàng năm.
  Tài liệu tham khảo: Hội Y học dự phòng Việt Nam “Khuyến cáo Lịch tiêm chủng vắc xin cho mọi lứa tuổi ở Việt Nam”.

Trả lời: Rất an toàn. Nhiều nghiên cứu lớn trên toàn cầu đã chứng minh vắc-xin cúm bất hoạt an toàn cho cả mẹ và bé. Phụ nữ mang thai được khuyến cáo tiêm phòng cúm ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ để bảo vệ bản thân khỏi biến chứng và truyền kháng thể bảo vệ cho con trong 6 tháng đầu đời.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ”; WHO Position Paper (May 2022).

Trả lời: Được. Vắc-xin cúm bất hoạt có thể được tiêm cùng lúc với hầu hết các vắc-xin khác, bao gồm cả vắc-xin uốn ván cho bà bầu. Tuy nhiên, cần tiêm ở các vị trí khác nhau (ví dụ: hai tay khác nhau) để dễ theo dõi phản ứng tại chỗ.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ” (Q&A của BS Thanh).

Trả lời: Các tác dụng phụ thường gặp nhất là nhẹ và tự khỏi sau 1-2 ngày, bao gồm:

• Tại chỗ:Đau, đỏ, sưng tại vị trí tiêm.
• Toàn thân:Sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ.

Tài liệu tham khảo: Tờ thông tin sản phẩm Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra; Plotkin’s Vaccines, Chapter 33.

Trả lời: Do mùa cúm ở hai bán cầu diễn ra lệch nhau khoảng 6 tháng, WHO đưa ra hai khuyến cáo thành phần vắc-xin khác nhau mỗi năm. Việt Nam ở vùng nhiệt đới, cúm lưu hành quanh năm. Về lý thuyết, có thể sử dụng cả hai loại vắc-xin. Thực tế, bác sĩ sẽ tư vấn chọn loại vắc-xin có thành phần cập nhật mới nhất và phù hợp nhất với các chủng đang lưu hành tại thời điểm tiêm.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Những câu hỏi thường gặp về tiêm phòng cúm” (PGS.TS. Phạm Quang Thái).

Trả lời: Có một số lý do:

• Bạn có thể đã phơi nhiễm với virus cúm ngay trước khi tiêm hoặc trong vòng 2 tuần sau tiêm, khi cơ thể chưa kịp tạo đủ kháng thể.
• Hiệu quả của vắc-xin không phải là 100%.
• Bạn có thể bị nhiễm một chủng cúm không có trong thành phần vắc-xin của năm đó (hiện tượng “không khớp”).
  Tuy nhiên, ngay cả khi bị nhiễm, việc đã tiêm vắc-xin thường giúp bệnh nhẹ hơn và giảm nguy cơ biến chứng nặng.

Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ” (Q&A của BS Thái).

Trả lời: Rất nên tiêm. Đây chính là những đối tượng cần được bảo vệ nhất. Việc tiêm vắc-xin cúm đã được chứng minh giúp giảm đáng kể nguy cơ nhập viện, biến chứng nặng và tử vong ở những người có bệnh nền. Bệnh nhân không cần ngưng các thuốc điều trị bệnh nền khi đi tiêm cúm.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm “Tiêm phòng cúm bảo vệ người cao tuổi, người có bệnh nền” (phần trả lời của BS Thái và BS Huyền).

Trả lời: Rất thấp. Theo các báo cáo, tỷ lệ tiêm phòng chung chỉ khoảng 5.2%. Ở nhóm nguy cơ cao như người cao tuổi, tỷ lệ này cũng chỉ đạt khoảng 5.55%, thấp hơn rất nhiều so với mục tiêu 75% của WHO.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Phòng ngừa Cúm mùa ở người cao tuổi và người có bệnh nền mạn tính”.

Trả lời: Rào cản lớn nhất đến từ nhận thức sai. Nhiều người vẫn cho rằng “Cúm chỉ là bệnh vặt”, “Tôi không có nguy cơ mắc cúm”, hoặc lo ngại về tác dụng phụ và chi phí. Vai trò tư vấn của nhân viên y tế là yếu tố quan trọng nhất để phá vỡ các rào cản này.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Phòng ngừa Cúm mùa ở người cao tuổi và người có bệnh nền mạn tính”.

Trả lời: Tiêm vắc-xin không chỉ bảo vệ cá nhân người được tiêm mà còn tạo ra miễn dịch cộng đồng. Khi tỷ lệ tiêm chủng trong cộng đồng cao (đặc biệt là ở trẻ em), sự lây lan của virus sẽ bị hạn chế, giúp bảo vệ gián tiếp cho những người không thể tiêm chủng hoặc những người có đáp ứng miễn dịch kém (trẻ sơ sinh, người bị suy giảm miễn dịch nặng).
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Chiến lược tiêm phòng cúm cho trẻ em” (TS.BS. Lê Kiến Ngãi); WHO Position Paper (May 2022).

Trả lời: Về nguyên tắc, không có khuyến cáo chính thức về việc chuyển đổi. Tốt nhất nên hoàn thành liệu trình với cùng một loại vắc-xin. Tuy nhiên, nếu loại vắc-xin dự kiến không có sẵn, có thể tiêm một loại vắc-xin khác đang có và tương ứng về mặt chỉ định (ví dụ, thay thế bằng một vắc-xin tứ giá khác). Việc này cần được sự tư vấn của bác sĩ.
Tài liệu tham khảo: Bài trình bày “Những câu hỏi thường gặp về tiêm phòng cúm” (PGS.TS. Phạm Quang Thái).

Trả lời: Vẫn có thể tiêm được. Dị ứng với kháng sinh không phải là chống chỉ định của vắc-xin cúm. Đối với tiền sử dị ứng sau tiêm các vắc-xin khác, bạn cần đến cơ sở tiêm chủng uy tín để được bác sĩ đánh giá kỹ tình trạng, tư vấn và có hướng dẫn theo dõi sau tiêm phù hợp.
Tài liệu tham khảo: Tọa đàm Abbott “Mẹ bầu tiêm cúm – Thai kỳ vui khoẻ” (Q&A của BS Thanh).